ارواح سرگردان از نظر اسلام

آیا ارواح نیک و شرور وجود دارند؟

شکّى نیست که برخى از انسانهاى زنده در همین دنیاى مادّى، افرادى نیکوکار و داراى صفات عالى انسانى و الهى هستند و عدّه اى دیگر افرادى زشت کردار و شرور مى باشند. همچنین شکّى نیست که منشاء اصلى صفات و رفتارهاى انسان روح اوست نه بدن مادّى وى. لذا افراد زشت کردار و شرور داراى روحى شرور و خبیث و افراد نیکوخصال و خوش کردار نیز داراى روحى طیّب و پاک هستند و طبیعى است که بعد از مردن نیز روح نیکو، همچنان نیکو خواهد بود و روح شرور، خبیث و شرور.

امّا احتمالاً منظور حضرت عالى از ارواح خبیث و طیّب، همان چیزى است که در میان عوام و بخصوص عوام مغرب زمین و فیلمها، مشهور شده است به ارواح سرگردان که برخى از آنها ارواح خوب بوده به دیگران کمک مى رسانند و برخى دیگر ارواح شرور بوده براى مردم ایجاد مزاحمت مى نمایند.

در این باره باید گفت که اصل رفت و آمد برخى ارواح به عالم دنیا، طبق روایات اهل بیت (ع) امرى مسلّم است. لکن آنچه از روایات استفاده مى شود این است که ارواح بدون اذن الهى نمى توانند به عالم دنیا رفت و آمد داشته باشند. همچنین از نظر عقلى و نقلى شکى در این نیست که ارواح اگر از جانب خداوند متعال اذن داشته باشند مى توانند کارهایى را در دنیا انجام دهند چون ارواح امورى مجرّدند و امور مجرّد مى توانند در امور مادّى تصرّف نمایند. شواهد نقلى و گزارشات افراد ثقه نیز حاکى است که برخى ارواح چنین اجازه اى را مى یابند. امّا اینکه ارواح بتوانند باعث مزاحمت زندگان شوند باز منوط به اذن الهى است. اگر از جانب خداوند متعال چنین اذنى به آنها داده شود، توان این کار را دارند امّا بسیارى از حکایات که از مزاحمت ارواح نقل مى شوند و گاه به صورت کتاب و فیلم نیز در مى آیند غیر واقعى بوده ساخته ى افراد یا نتیجه ى تخیّلات و توهّمات است. در مواردى هم که مزاحتى واقعى وجود دارد معلوم نیست که واقعاً از جانب ارواح باشد بلکه ممکن است از طرف افراد شیّاد یا از جانب جنّهاى شرور یا تأثیر برخى طلسمات باشد لذا به صرف اینکه منشاء برخى مزاحمتها مخفى و پنهان است نمى توان آن منشاء را ارواح خبیثه دانست.

از روایات اهل بیت (ع) استفاده مى شود که انسانهاى مومن بعد از مرگ در عالم برزخ، به جایگاه خاص اهل ایمان منتقل مى شوند که همان بهشت برزخى است و ارواح اهل جهنم نیز به جایگاه خودشان منتقل مى شوند و چنین نیست که ارواح در دنیا سرگردان باشند اعتقاد به ارواح سرگردان به آن شکل که در داستانها و فیلمها دیده مى شود بیشتر در برخى از ادیان بدوى یا تحریف شده مطرح است. آنچه در روایات اهل بیت (ع) وجود دارد این است که برخى ارواح گاه اجازه مى یابند که از اهل خود در دنیا دیدار نمایند و این به معنى سرگردان بودن در دنیا نیست.

در برخى فیلمها یا داستانها چنین وانمود مى شود که دفن نشدن بدن میّت یکى از علل سرگردانى ارواح آنهاست که این عقیده نیز افسانه اى بیش نیست چون جایگاه روح در عالم برزخ ربطى به جایگاه بدن او در عالم دنیا ندارد. قصّه پردازان و فیلمسازان، براى اینکه حضور روح در عالم مادّه را توجیه و باورپذیر کنند معمولاً محملهایى درست مى کنند که یکى از آنها دفن نشدن بدن میّت است. طبق روایات اهل بیت (ع) و نظرات فلاسفه اسلامى، روح انسان، در عالم برزخ، که باطن عالم مادّه است، داراى بدنى برزخى بوده بى نیاز از بدن مادّى است.